Milas’ta, el sanatları içinde halıcılık çok önemli bir yer tutar. Tarihsel geçmişi, sanatsal değeri ve ticari boyutu olan halıcılığın önemli bir üretim merkezi olan Milas’ın birçok köyünde ve kent merkezindeki evlerde Milas halıları dokunur.
Yörede Istar adı verilen ahşap tezgahlarda dokunan Milas halılarında en çok göze çarpan ve ana renk olarak kullanılan kırmızı ve kırmızının çeşitli tonlarıyla sarı ve sarının tonlarıdır. Hakim renk olarak görülen ve genelde göbeğin, mihrabın ve suların zeminini oluşturan bu renklerin üzerinde veya aralarında siyah, kurşuni, mavi, yeşil, kahverengi, deve tüyü, beyaz renklerde motifler dokunur. Siyah renk genellikle suların ve desenlerin konturu olarak kullanılır.
Milas halılarında kullanılan, geleneksel ve doğal yöntemlerle elde edilen renklerden kırmızı kök boyalardan, sarı menengeç yaprağından, yeşil hayıt yaprağından, koyu yeşil hayıt yaprağı ve göktaşı karışımından, kahverengi ceviz kabuğundan, açık kahverengi ceviz kabuğunun ikinci suyundan, siyah renk ipin uzun süre bir çeşit çamur içinde bekletilmesinden elde edilir.
Türk düğümü olarak bilenen çift düğümlü ve %100 yün olan Milas Halısı 14.11.1997 tarihinde Coğrafi İşaret almıştır.
Halılarımızın dışında yöremizin, özellikle Milas ilçesinin köylerinde, zeytin tarımı çok önemlidir.
Milas yemek kültüründe yöre ekonomisinde büyük payı olan zeytinin önemi görülmektedir. Yöredeki zeytin çeşitlerinden sofralık zeytin olarak yağlı zeytin, çekişge, salamura ve bastırma zeytin önemli bir yer tutmaktadır.
Milas’ta yetişen Memecik çeşidi zeytin ağaçlarından toplanan, bütün haldeki olgun zeytinlerin salamura edilerek tatlandırılmasından sonra, ilçe sınırlarındaki Memecik çeşidi zeytinlerden elde edilen ve serbest asitlik (oleik asit cinsinden) değeri en çok %1 olan zeytinyağı ile üstü kapatılarak hazırlanan sofralık yağlı zeytin olan Milas Yağlı Zeytini 28.08.2019 tarihinde Coğrafi İşaret almıştır. Doğal salamura zeytin olan Milas Yağlı Zeytini bütün zeytin sınıfında olup çizik zeytin olarak piyasaya sunulur.
Altın sıvı olarak bilinen ve Milas ekonomisinde ve mutfağında oldukça önemli olan Milas Zeytin Yağı 06.12.2016 tarihinde Coğrafi İşaret almıştır.
Bütün bunların yanı sıra Milas birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Öyle ki, Milas ilçesine doğal gazın getirilmesi büyük problemlere sebep olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. Milas’ın nerede ise her noktası tarihi kalıntılarla doludur. Örneğin Cumhuriyet caddesinde yapılan kazılar sonunda inanılmaz güzelliklerde mozaik işletmeler bulunmuştur. Ne yazıktır ki bu mozaik panolar, üzerleri örtülerek kapatılmıştır. Milas mahallelerinden biri olan Ören (Keramos) mozaiklerin ve yörenin meşhur seramik testilerinin ilk yapıldığı yerdir.
Mimari yönden de pek çok farklı güzellikleri bulunmaktadır Milas’ın…
Özellikle evleri ve bu evlerin bacaları ile çok farklı bir üne sahiptir Milas.
Tarihi Milas evlerinin büyük bir kısmı 19. yüzyıla aittir. İki katlı, avlulu evlere giriş avludandır. Evlerin ahşap destekli çıkmaları sokağa taşar. Evlerin çoğu önlük adı verilen açık sofa ile avluya bakmaktadır. Zemin katlar genellikle depo ve kiler olarak kullanılır. Mutfak, tuvalet, ahır avlunun bir köşesindedir. Avludan üst kata ahşap ya da mermer merdivenle çıkılır. Plan bakımından Milas’ın tarihi evleri önlüklü ve sofalı olmak üzere ikiye ayrılır.
Bu evlerin belirgin özelliği ağırlıklı olarak taş işçiliğiyle yapılmış olmalarıdır. Oda bölümlerini oluşturan iç duvarlar ise tuğladan veya bağdadi yapılmıştır. Tarihi Milas Evlerinin üzerinde yükselen bacalar çeşitlilik gösterir ve çok farklı mimari özelliklere sahiptir. Bu bacalar üzerinde yükseldikleri eve ayrı bir güzellik katarlar.
Muğla bacalarının devamı niteliğinde olan. Milas bacasının dört tarafının açık olarak yapılması baca tıkanmalarını ve soba tütmesini engellemektedir. Üzeri kapalı, geniş ağızlı bacalar, yörenin geleneksel çatı örtüsü malzemesi olan 28 adet yağlı kiremitle çok çabuk yapılabilmekte olup bacaların onarımı da kolaydır.
Tarihi Milas evlerinin büyük bir kısmı 19. yüzyıla aittir. İki katlı, avlulu evlere giriş avludandır. Evlerin ahşap destekli çıkmaları sokağa taşar. Evlerin çoğu önlük adı verilen açık sofa ile avluya bakmaktadır. Zemin katlar genellikle depo ve kiler olarak kullanılır. Mutfak, tuvalet, ahır avlunun bir köşesindedir. Avludan üst kata ahşap ya da mermer merdivenle çıkılır. Plan bakımından Milas’ın tarihi evleri önlüklü ve sofalı olmak üzere ikiye ayrılır. Bu evlerin belirgin özelliği ağırlıklı olarak taş işçiliğiyle yapılmış olmalarıdır. Oda bölümlerini oluşturan iç duvarlar ise tuğladan veya bağdadi yapılmıştır.
Tüm bu değerlerin korunması, geleceğimiz açısından çok önemlidir.
