Milas’ta, kömür sahalarında kalan tam 151 zeytin ağacı, Ankara Üniversitesi öncülüğünde yürütülen bilimsel bir Ar-Ge çalışmasıyla yeni yuvalarına taşındı ve bu süreç, Türkiye’de madencilik faaliyetleri sürerken zeytin varlığının korunabileceğini gösteren ilk örneklerden biri olarak tarihe geçti. Milas Çizgi Gazetesi olarak taşınan zeytinleri yerinde gördük, inceledik. Merak edilen soruları Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya ve bilim kurulu ekibine yönelttik.

Geçtiğimiz aylarda Zeytin Maden Yasası’nın TBMM’de kabul edilmesinin ardından Milas’a bağlı İkizköy Akbelen’de, Yeniköy Kemerköy Enerji’nin kömür sahasında kalan zeytinliklerde söküm çalışmaları başlamıştı. Şirketin geçtiğimiz günlerde “söküm öncesi hazırlık” adı altında zeytinliklerde sayım yapmasına karşı köylüler zeytinliklere inerek tepki göstermişti. Ertesi gün ise şirket, bölgede yürütülen söküm çalışmalarının ardından 151 zeytin ağacı başarıyla taşımıştı. Bölgede taşıma işlemleri sürüyor. Zaman zaman gerginliğin yaşandığı bölgedeki tüm zeytin ağaçları yakın zamanda taşınacak. Zeytin ağaçlarının yeni evi olacak bölgelerdeki arazi hazırlıkları sürüyor. Zeytin ağaçlarının sağlıklı taşınmadığı, mevsimin ve coğrafi şartların yeterli olmadığı iddiası üzerine Milas’ta görev yapan gazeteciler dikim sahasına davet edildi. Milas Çizgi Gazetesi olarak Milas ve bölge halkının merak ettiği soruları yönelttik.
Gazetecilerin sorularını yanıtlayan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, ilk olarak yürütülen Ar-Ge çalışmasıyla, ağustos ayında taşınan 9 zeytin ağacının bir ay sonra yüzde 100 oranında tuttuğu gözlemlendiğini söyledi. Bu başarılı sonuçların ardından, toplamda 151 zeytin ağacı bilim heyetinin belirlediği yöntemlerle yeni yerlerine dikildi.
Taşıma sürecinin bilimsel standartlara uygun şekilde yürütüldüğünü ifade eden Özkaya, “Zeytinlerimizi koruyarak, budayarak taşıdık ve aynı gün yeni yerlerine diktik. Her bir ağacın koordinat bilgisi, gövde çapı, kök yapısı ve sağlık verileri kayıt altına alındı, dijital arşive işlendi. Bu sayede her ağacın gelişimi düzenli olarak takip edilecek” açıklamasını yaptı.

Özel Taşıma Teknikleri Uygulandı
Özkaya’nın verdiği bilgiye göre; ağaçların taşınması için dört farklı budama yöntemi denendi: %0, %50, %75 ve %100 budama. Hiç budama yapılmayan (%0), %50 ve %75 budanan ağaçlar çok güzel sonuçlar verdi. Uygulanan özel prosedürler ve seçkin teknikler başarının anahtarı oldu.
Mantar Koruması: Sökülecek ağaçlara önce bordo bulamacı uygulanarak mantar enfeksiyonlarına karşı koruma sağlandı.
Bio-aktivasyon ve Kaolin Kaplama: Ardından biyotarm adı verilen bio-aktif bir uygulama yapıldı ve ağaçlar kaolinle kaplanarak bembeyaz hale getirildi. Bu beyazlık, ağacı güneşin zararlı etkilerinden koruyarak terlemeyle su kaybını azaltmayı amaçladı. Taşıma sırasında dökülen kaolin, etkinliğini yitirmemesi için tekrarlandı.
Kök Çukuru ve Hormon Uygulaması: Kepçeyle ağacın etrafında, köke en az zarar verecek uzaklıkta kök çukurları açıldı. Kökler kesildikten ve ortaya çıktıktan sonra tekrar bordo bulamacı, biyotarm ve köklenmeyi uyarıcı hormon uygulaması yapıldı. Böylece ağacın yeni yerinde köklenmesi aktif hale getirildi ve yeni kök oluşumu desteklendi.
Doğal Saksı Yöntemi: Yaklaşık 1,5 metre eninde ve 1,5 metre derinliğinde kök kısmına sahip ağaçlar, 2 metre çapında ve 2 metre derinliğinde çukurlara dikildi. Bu çukurlara doğal saksı yöntemi kullanılarak, ağır gübreli hayvan gübresi ile karıştırılmış özel bir harç ve hümik asit içeren bir altlık hazırlandı.
Dikilen ağaçların sürekli göbe sulama ile desteklendiği ve kaolin sayesinde güneşten zarar görmediği, sürgün büyümesine devam edeceği belirtildi. İlk yağmurla kaolinin yıkanacağı, ancak bir sonraki yağmura kadar korumanın devam etmesi için yeniden kaolin uygulaması yapılacağı aktarıldı.
Bu başarılı sonuçların ardından, yeni dikim alanının hemen yanına 151 fidan daha dikilerek toplamda 302 zeytin ağacının bölgeye kazandırılması planlanıyor. Böylece zeytinler, gelecek nesillere aktarılarak kalıcı bir miras haline gelecek. Bu çalışma, enerji arz güvenliği sağlanırken zeytin varlığının korunabileceğini kanıtlayan Türkiye’deki ilk örneklerden biri olma niteliği taşıyor. Bilim insanlarının, saha ekiplerinin ve yöre halkının katılımıyla yürütülen süreç, gelecekte benzer projelere yol gösterici bir model oluşturuyor. Bölge halkının ve yerel basının ziyaretine açılan sahada, ağaçların gelişimi düzenli olarak izlenecek ve kamuoyuyla paylaşılacak.

Bölge halkı memnun
Öte yandan taşıma çalışmaları sırasında hazır bulunan Muhtarlar Danışma Kurulu üyeleri de sürecin şeffaf yürütülmesinden duydukları memnuniyeti dile getirdi. Muhtarlar Danışma Kurulu Sözcüsü ve Karacaağaç Muhtarı Dursun Uysal, “Bize ‘Dalından, filizinden tutar mı, tutmaz mı?’ diyenlere seslenmek istiyorum. Muhtar arkadaşlarımla geldik ve yerinde gördük. Ar-Ge kapsamında taşınan ağaçlar hemen hemen 5 santimetre sürgün vermiş. Zeytinler bizim için önemli ama santralden de vazgeçemeyiz. Hem santraller çalışsın, istihdam olsun hem de zeytinlerimiz yaşasın. Maden ve zeytin bir arada mümkün” mesajını verdi.

Taşınma sürecinin ardından bölge halkı, yeni dikim sahasını ziyaret ederek zeytin ağaçlarını yerinde inceledi. Ziraat Mühendisi Muhittin Kayabaş, ziyaretçilere budama teknikleri ve sulama planları hakkında bilgi verdi.
Köylüler de zeytinlerin taşınmasıyla ilgili memnuniyetlerini dile getirdi. Kalemköylü Ayşe Yılmaz, “Zeytin ağaçları yok oldu deniyordu. Biz geldik gördük; hepsi taşınmış, çok güzel olmuş” diyerek sürecin takipçisi olacaklarını belirtti. İkizköylü Seda Şahin ise bilim heyetine olan güvenini vurgulayarak, “Siz ağaçlarımız kesmiyorsunuz, mücadele edip dikiyorsunuz, kökünden söküp atmıyorsunuz, emek verip taşıyorsunuz. Bunları insanlara anlatın, kendileri de görsünler” dedi.
Şenay Duman da basında yer alan iddialara ilişkin, “Buraya gelmeden önce biz de merak ediyorduk. Ağaçları söküp depoya kilitlediler diyenler oldu. Bugün yerinde gördük, zeytinler burada, toprakta. Hatta 1 ay önce taşınanların sürgün verdiğini gördük. Biz de ellerimizle su verdik. İçimiz rahatladı” ifadeleriyle düşüncelerini paylaştı.