Ülkemizdeki 25 akarsu havzasından biri olan Büyük Menderes Havzası, bölge için önemli bir su kaynağı.548 km uzunluğu ile Türkiye’nin en uzun sekizinci nehri olan Büyük Menderes, Afyon Suçıkan mevkiinden doğuyor. Uşak ve Denizli’den geçen nehir Aydın Söke’den Ege Denizine dökülüyor. Büklüm büklüm çizdiği yol üzerinde pek çok medeniyete ev sahipliği yapan Büyük Menderes Havzası, taşıdığı alüvyonlarla bugün en verimli tarım arazilerine sahip.
Büyük Menderes Nehri başta tarım olmak üzere sanayi ve turizm sektörlerinin su ihtiyaçlarını karşılarken aynı zamanda bölgedeki doğal yaşamın devamlılığını sağlıyor. Havzada faaliyet gösteren sektörler Büyük Menderes Havzası üzerinde baskı yaratıyor. Bununla birlikte su, kalite ve miktar olarak etkin biçimde kullanılmıyor. Büyük Menderes Havzası’nda tarımsal, endüstriyel ve evsel atıklara bağlı olarak oluşan su kirliliği, havza genelinde yaşayan 2,5 milyon kişiyi ve havzadaki ekolojik değerleri tehdit ediyor. Havza içerisinde yaşanan en önemli sorunun havza sınırları ile idari sınırların birbiriyle örtüşmemesinden kaynaklanan su yönetimi konusu olduğu söylenebilir.
Bin yıllardır Büyük Menderes havzasının can damarı olan nehrin bugün can çekişen hali yürek paralıyor. Geçtiği yerleşim yerlerine yaşam taşıyan nehir ne yazık ki aynı şekilde karşılık görmüyor. Nehre Denizli ve Uşak illerinde deri, tekstil ve kentsel atıklar bırakılırken, Aydın’da ise jeotermal akışkanları, sanayi kuruluşlarının atıkları, maden tozları, zeytin karasuları, kentsel atıklar ve tarım ilaçları gelişigüzel boşaltılıyor. Nehrin suyu yıllardır dökülen bu kirleticiler nedeniyle dördüncü sınıf su kirlilik seviyesine ulaşmış durumda. Öyle ki kirlilik ölçümlerinde Büyük Menderes nehri Türkiye’nin en kirli üçüncü nehri haline geldi.
Pek çok ağır metal, kimyasal-biyolojik-fiziksel-radyoaktif kirlilik içeren Menderes’in sularının tarımsal sulamada kullanılması sonucu havza topraklarında yetiştirilen tarımsal ürünler sağlıklı ürün vasfını kaybediyor. Yapılan bilimsel çalışmalar ise bu sağlıksız tarım ürünlerinin canlılarda genetik yapıyı bozduğunu, kansere sebep olduğunu gösteriyor. Aydın’da nüfus başı en fazla insan ölümlerinin Büyük Menderes nehrine en yakın ve en fazla kirliliğin olduğu yerleşim yerlerinde olması da bu çalışmaları güçlendiren bir veri.
ACİL EYLEM PLANI LAZIM
Büyük Menderes havzası hiçbir enerji, sanayi, maden ocağı üretimi adına feda edilemez. Büyük Menderes havzası hiçbir günübirlik siyasi çekişmeye feda edilemez. Büyük Menderes nehri mutlaka kurtarılmalıdır.
