-
- Bölüm
“HALAYLAR”
Kadınların oynadıkları halayların hepsi, uzun bir dizi halinde değildir. Zaman zaman dizilerin bölündüğü veya halka biçimine girdiği de bilinmektedir.
Sözgelimi Yalpalı Düz Halay karşılıklı dizilen üçer kızın el ele tutuşmasıyla başlar. Önce birinci üçlü grup bir oyun tür küsüyle ikinci üçlü gruba biraz yaklaşır ve sonra geri geri giderler. Birinci üçlü grup sıçrama hareketlerini yaparken, ikinci üçlü grup yerinde sayar. Sonra ikinci üçlü grup aynı hareketleri yaparken, bu kez birinci üçlü grup yerinde sayar. En sonunda her iki üçlü grup sıçrama hareketleriyle birbirlerine yaklaşır ve uzaklaşır.
Bu oyundaki hareketlerin çok canlı olması gerektiği için, sağlam ve güçlü genç kızların kendilerini gösterdikleri bir oyun olarak değerlendirilir. Çünkü devamlı olarak beden ve ayaklar çevik ve hareketli bir durumdadır ve ritim bozulmaksızın oyunun türküsünün de söylenmesi gerekmektedir.
Bu güzel ve hareketli bölümden sonra, halayın esas bölümü olan sıçrama bölümünde ayrı bir türkü söylenir. Horan adı verilen türküyle önce birinci üçlü grup başlar, sonra hep birlikte karışık olarak devam edip gider. Horan türküsü söylenip, oyun bitirilir; halay dizisi dağılır ve genç kızlar rahatlamış olarak bir mindere veya sedire çöküp soluklanırlar.
Yukarıda sözünü ettiğimiz halka biçimindeki halaylarda, dizinin halay başının hemen yanındakinden başlayarak hafifçe kıvrıldığı, diğerlerinin de aynı kıvrılma hareketi ile bir halka, çember biçimi çizdikleri görülür.
Halayların sergilendiği alanların dar veya küçük olması, bu tür bir halkanın oluşmasını zorunlu kılmaktadır.
Halk oyunları ile ilgili araştırma yapanlar, bu halka oyunu üzerinde epey durmuştur. Niçin halka, sorusunun cevabını da farklı yaklaşımlar ve açıklamalar getirmişlerdir. Eski inançlara göre, halka açılırsa ya kötülük dışarı kaçar ya da iyilik içeri girerdi. Halay oluşturan düz dizilerin veya yarım ay şeklinde görünen dizilerin, halka biçimindeki oynanıştan çok daha sonraları oluşturdukları ve gelişmiş bir oyun türü olduğu ileri sürülmüştür. Bu halkalı halayda genç kızlar sağa-sola yan dönüp, el ele vuruşarak oynarlar. Oyunun sonuna doğru, söyledikleri türküyü daha hızlı bir ritim ile tekrar ederken çabuk ve çevik olarak sıçrarlar.
Kadınların kendi aralarında düzenledikleri eğlencelerde, erkeklerle birlikte oynadıkları oyunlarda, erkek olmadığı zaman, hemcinslerinden birini erkek kılığına sokup, sakal-bıyık makyajıyla oynattıkları görülür.
Sözgelimi, Safranbolu‘daki Açkapı oyununda erkeğin heybetli, vakur ve gösterişli duruşları varken, kadın daha nazik ve mahcup bir tavır içinde oynar. Bazı figürleri birlikte yaptıkları gibi, bazılarında da ayrılıp ayrı ayrı figürleri sergile dikleri bilinmektedir.
Devam edecek
