2. Bölüm
Halk oyunlarımızın etkilendiği başka bir nokta, insanları mızın tutum ve davranışlarıdır. Kavgalar, içerde ve dışarıda yapılan savaşlar, vahşi hayvanlardan korunma, arazi anlaş mazlıkları vb. insanların giysileri yanında birtakım araç-gereci de düşündürmüştür. Bıçak, kama, fişek, tüfek ve hatta kalın bir sopa, bu düşünülen araçlardan bazılarıdır. İnsanların yaşama biçimleri, düşüncelerin in bir sonucu olduğuna göre, bu tür araçlara, onların hayatta kalabilmesi için gereken araçlardır, diyebiliriz. Özellikle az veya çok insan topluluklarının karmakarışık yaşamak zorunda kaldıkları Kafkaslarda, Balkanlarda bu tür araçlara daha çok yer verildiğini görüyoruz.
Toplumların yaşantısı içinde doğanın önemli bir parçası olan hayvanların da büyük rolleri vardır. Avcılıkla birlikte yürütülen hayvancılık faaliyetleri sonucunda, oyunlarda hayvan adlarını, benzetme veya taklitlerini, çeşitli ilişkilerin sembolleştirildiğini de kolayca görmekteyiz. Ördek, Horoz, Pisik (kedi), Kartal, Kınalı Keklik, Kara Kuzu, Güvercin, Turna, Tavuk ve daha birçok hayvanın adlarını taşı yanlar, halaylar, barlar ve daha niceleri oyun grupları içinde yer almaktadırlar. Bu hayvanların büyük bir bölümünü, ataların sahiplendiği Şamanizm’den birer hatıra olarak, kabul etmekteyiz. Ayrıca birtakım maskeler, vakit geçirme takvimin uygulanması veya belirli ritüellerin uygulanması oyunlarında, yani köy seyirlik oyunlarında da bir anlam taşırlar.
Konusunu günlük yaşayıştan alan halk oyunlarımız bazı meslek adlarıyla tanınmıştır. Arabacı, Boyacı, Gemici, Kasap Kömürcü, Eşkıya, Kasnakçı, Oduncu vb adlarını taşıyan oyunların değişik iş kollarını ve toplumdaki farklı yapıları göstermesi bakımından didaktik bir değer taşır.
Yörelerinin adlarını taşıyan halk oyunları ise, o oyunun belirli bir varyantının özelliğini ortaya koymaktadır. Tonya Kız Sallaması, Gerede Zeybeği, Sivas Halayı, Balıkesir Bengisi vb. bu türe girenlerdendir.
Sayılarla anılan oyunlardaki karakteristik özellikler oynayış biçimini de anlatırlar. İki Ayak, Üç Ayak, Dört Ayak, Üçlü Zeybek, Altı Kızlar, Altılama, Dörtlü Oyun, Dokuzlu, Beş Ayak, Yarım Çardak, İkili Zeybek, İki Parmak Zeybeği vb. oyunlarının yanı sıra tarihi adlar taşıyan Tokuz Oğuz veya Tokuz Uygur sayılabilir.
Türklerin sıkı bir askeri düzen ve disiplin içinde olduklarını gösteren oyunlarımız da vardır. Jandarma Halayı, Alaylar, Alay Zeybeği, Bahriyeli ait oldukları askeri sınıfları gösterirken, kılıç kalkan oyunu savaşa hazırlanmanın, savaşta vuruşmanın, zafer kazanılınca öğünmenin motiflerini sergileyen eski bir oyun olarak ortaya konur.
Bunların dışında kişi adlarına veya özelliklerine dayalı halk oyunlarımızın bulunduğunu da biliyoruz. Büyük önder, yüce Atatürk’ün bölgeyi ziyaretinden sonra kendisinin adıyla belirtilen Ata Barı, Sinanoğlu Zeybeği, Koca Arap, Oğuzlu, Hanım Ayşe, Sülüman Ağa, Timur Ağa, Şamil, Şeyh Şamil, Hasan Paşa, Kamil Bey, Ayşe Bengi Oyunu, Haççam Zeybeği, Kenan, Hayriye, vb. bu adlandırma biçiminden örneklerdir.
DEVAM EDECEK
